Miód znany był człowiekowi od wieków. Jego zalety cenili starożytni Egipcjanie, Grecy i Rzymianie. Znalezione w Hiszpanii woskowe malowidła sprzed 10 – 15 tyś. lat przedstawiają zbiór miodu.
Czym więc jest miód i jak powstaje? Surowcem do powstania miodu jest nektar lub spadź. Gatunek rośliny z której pszczoły zbierały nektar decyduje o odmianie miodu. Rozróżniamy więc miody nektarowe oraz spadziowe.
Nektar jest substancją zawierającą niewielką ilość cukrów i stosunkowo dużo wody. Po przetransportowaniu go do ula, pszczoły obniżają ilość zawartej w nektarze wody. Równocześnie ubogacają go enzymami wydzielanymi głównie przez gruczoły ślinowe. Gdy zawartość wody spadnie do ok 17% - 20% (w zależności od odmiany miodu) uznajemy, że miód jest dojrzały. Pszczoły pokrywają wtedy złożony w komórkach miód warstwą wosku zwaną zasklepem.
Poza nektarem, drugim surowcem, z którego pszczoły są w stanie wyprodukować miód jest spadź. Jest to niestawiona słodka wydzielina m.in. mszyc, które pożywiają się sokami roślinnymi. Pszczoły po zebraniu spadzi i przyniesieniu jej do ula postępują z nią podobnie jak z nektarem, zagęszczając ją i dodając enzymy. Miody spadziowe w stosunku do nektarowych charakteryzują się zwiększona ilością składników mineralnych.
Gdy miód jest dojrzały, pszczelarz pozyskuje go, konfekcjonuje i przeznacza do sprzedaży. Warto pamiętać, że w każdym miodzie po pewnym czasie rozpocznie się proces krystalizacji polegający na zmianie stanu skupienia z płynnego – patoki, do stałego – krupca. Jest to zjawisko całkowicie naturalne, a jego dynamika oraz sposób krystalizacji (drobne bądź grube kryształy) zależy głównie od odmiany miodu. W skrystalizowanym miodzie niejednokrotnie można zaobserwować specyficzne wykwity. Ich obecność należy potraktować pozytywnie, ponieważ świadczą one o tym, że pozyskany przez pszczelarza miód był gęsty, miał bardzo małą zawartość wody.
Wielu konsumentów miodu woli miody płynne od skrystalizowanych. Dlatego niektórzy pszczelarze ponownie doprowadzają miód w formie krupca do patoki podgrzewając go w specjalnych urządzeniach w temp. Ok 40°C do całkowitego rozpuszczenia. Proces ten nazywamy dekrystalizacją.
Miód powinniśmy przechowywać w pomieszczeniach suchych, ciemnych, w temp. 10°C - 15°C. W temperaturze pokojowej możemy przechowywać miód przeznaczony do spożycia w najbliższym czasie.
Pszczelarze zrzeszeni w Pogórskim Związku Pszczelarzy pozyskują różne miody odmianowe. Najczęściej są to jednak:
- Miód akacjowy – w stanie płynnym kolor bezbarwny lub jasnosłomkowy, długo nie krystalizuje. Po skrystalizowaniu kolor jasnosłomkowy, kremowy. Miód o słabym zapachu kwiatu akacji. Bardzo słodki. Zaleca się go diabetykom i małym dzieciom, reguluje procesy trawienia.
- Miód gryczany – w stanie płynnym kolor ciemnoherbaciany, do brunatnego. Po skrystalizowaniu kolor brązowy. Miód o silnym zapachu kwiatu gryki, smak ostry, lekko piekący. Jest to miód zalecany przy nieżycie górnych dróg oddechowych, schorzeniach układu krążenia na tle miażdżycowym i nadciśnieniu.
- Miód lipowy – w stanie płynnym kolor żółty lub zielonkawożółty. Po skrystalizowaniu kolor żółtopomarańczowy lub brunatny. Miód o wyraźnym zapachy lipy. Ostry w smaku, z lekką goryczką. Działa antyseptycznie i uspokajająco, przeciwgorączkowo i przeciwkaszlowo. Stosowany przy przeziębieniach.
- Miód mniszkowy – miód pozyskiwany z kwiatów mniszka lekarskiego. W stanie płynnym kolor jasnobrązowy lub złocistożółty. Krystalizuje dość szybko, po skrystalizowaniu kolor żółty. Ceniony za ochronne oddziaływanie na wątrobę i drogi żółciowe, wykorzystywany również w chorobach nerek.
- Miód rzepakowy – w stanie płynnym kolor słomkowy. Po szybko przebiegającej krystalizacji biały lub szarokremowy. Zalecany w chorobach serca, stanach zapalnych górnych dróg oddechowych.
- Miód wrzosowy – w stanie płynnym kolor ciemnobrunatny. Po skrystalizowaniu pomarańczowy lub ciemnobrunatny. Stosowany w chorobach przewodu moczowego, kamicy nerkowej, prostacie.
- Miód wielokwiatowy – pozyskiwany przez pszczoły z różnych rodzajów i gatunków roślin, kwitnących w zbliżonym czasie. W zależności od terminu zbioru może mieć barwę od jasnokremowej do herbacianej, po skrystalizowaniu zmienia zabarwienie na jasnoszare lub jasnobrązowe. Jest to miód polecany w chorobach alergicznych dróg oddechowych, katarze siennym.
- Miód spadziowy ze spadzi iglastej – jest to miód pozyskiwany przez pszczoły z roślin takich jak jodła, świerk, sosna i modrzew. W zależności od rodzaju pożytku miód spadziowy przyjmuje barwę od szarozielonkawej, poprzez brązową, ciemnoszarą do prawie czarnej. Miód ten działa przeciwzapalnie, przeciwdrobnoustrojowo, łagodzi kaszel. Zalecany w chorobach serca i naczyń krwionośnych.
Miód spadziowy ze spadzi liściastej – jest to miód pozyskiwany głównie ze spadzi topoli, brzozy, klonu, lipy, akacji, dębu, buka, jawora, leszczyny. Przed skrystalizowaniem jest miód barwy od zielonkawoherbacianej do jasnobrązowej. Po skrystalizowaniu ciemnieje. Posiada działania moczopędne, przeciwzapalne i dezynfekujące. Wykorzystywany jest też w chorobach układu oddechowego.